Afbeelding
Het actieve onderzoek voor My Self, the (Unfamiliar) Roots begon in 2023 in Midden- en Oost-Java, waar haar grootvader in 1916 zich voor het eerst voortbewoog. Na zijn overlijden vele jaren geleden, toen Lisette nog maar elf was, is haar grootvader nog steeds de katalysator waarom ze zich afvraagt over deze connectie met Indonesië. Eén van de effecten waar de kunstenaar als derde generatie Indo last van heeft heet ‘Indisch (Ver)zwijgen’: het feitelijk zwijgen over je vorige leven in Nederlands-Indië, nu Indonesië, voor de rest van je toekomstige leven elders.
Wat gebeurde er toen Lisettes grootvader op tienjarige leeftijd, in 1926, voorgoed werd weggerukt uit zijn vertrouwde omgeving op Java? Heeft hij geleden onder de verplaatsing van ideeën, gewoonten, tradities, systemen, sociaal gedrag en zijn dagelijkse levensritmes? Hoe kreeg zijn identiteit hiervoor en hierna vorm? Wordt dit alles gevoeld in het (voorouderlijke) geheugen dat in het (haar) lichaam is opgeslagen? Kunnen deze relaties herzien en eventueel (her)gebouwd worden?
Van het kijkgat-perspectief en het gluren van boven en onder, tot het graven in de Javaanse bodem om informatie te verzamelen over de omgeving en Moeder Aarde: de kunstenaar zoekt naar het onzichtbare begin.
"Vanuit mijn opa en familie is er altijd sprake geweest van 'Indisch Zwijgen’, verdoezelen en bagatelliseren, maar waarom? En waarover zweeg mijn opa precies zoal? Hoe verhoudt zich dit tot mijn identiteitsvorming, wortels en identiteit als derde generatie?" - Lisette
Videoinstallatie: ‘(the Act of) Uprooting' in Indonesië
In het videowerk, getiteld ‘(the Act of) Uprooting’, verlangt Lisette Ros ernaar geheimen uit ons (familie)verleden te ontrafelen, in het besef dat deze ontdekkingen belangrijk kunnen zijn tot haar (onze) identiteit, -herinnering en -gevoel ergens bij te horen.
In de video zoekt Lisette naar de essentie door grondig te ontwortelen. ‘Ontwortelen’ verwijst naar het (psychologische) proces waarbij iets of iemand uit zijn oorspronkelijke positie wordt verwijderd, inclusief de wortels of fundamenten; om te verhuizen uit hun geboorte- of gewone omgeving, hun thuisbasis. Het wordt geassocieerd met hulpeloosheid, shock, angst, rouw – een gevoel van verlies van identiteit en controle. Van het er niet bij horen. Een gevoel dat iemand een leven lang met zich mee kan dragen, en (onbewust) door kan geven aan generaties later. Het videowerk is gemaakt in Solo, Java, Indonesië.
Video-impressie: ‘(the Act of) Uprooting’ in Nederland
Op Nederlandse bodem graaft de kunstenaar verder onder de oppervlakte, reikt naar Moeder Aarde en doet ook hier een poging te zoeken naar de essentie. Lisette moet haar techniek en tactiek aanpassen, omdat het weelderige Moeder Aarde over het algemeen bedekt is in (stedelijk) Nederland; ze moet grofweg plaats maken voor een keurig berekende ‘stedenbouwkundige planning’; veilig verborgen onder geëgaliseerd asfalt, opgeruimd door stabiel metselwerk en dergelijke.
Deze video-impressie is een montage met opnames van haar performance in Amsterdam en andere opnames gemaakt tijdens haar onderzoek geraadpleegd bij verschillende hortus botanica met tropische kassen in Nederland en vlindertuinen, deels verwijzend naar de herinneringen die Lisette heeft van en met haar opa.
Textiel, steen en haar
In de Ontdek Meer-ruimte zie je ook het pak wat Lisette draagt in haar videowerk en tijdens de performance. Lisette: "Het pak heb ik in een Solo laten maken door een lokale kleermaker. De stof heb ik al gravend bij een plaatselijke textielverkoper opgeduikeld. Het is van een pure, ruwe jute-achtige stof gemaakt en representeert dat wat vroeger ook gedragen werden door de Javaanse bevolking." Het pak is een belangrijk onderdeel van het gehele werk; altijd draagt Lisette deze tijdens het doen van de performance. Het pak en het restmateriaal heeft ze maandenlang meegedragen, en nu wordt het voor het eerst zonder haar lichaam tentoongesteld.
Bekijk tevens de batu bata baksteen dat Lisette zelf maakte in Bandung van Javaanse kleigrond; handgemaakt, zongedroogd. Opvallend hierbij zijn de uitgetrokken haren van de kunstenaar, het persoonlijke materiaal waar Lisette mee werkt tijdens de performance. De handeling van het uittrekken van haar hoofdhaar, inclusief de wortels, is een onderdeel van haar fysieke, performatieve onderzoeksmethode. Het is een benadering van lijden en volhouden, het verenigen van Lisettes natuur met die van de locatie, en het zoeken van toenadering naar haar onbekende wortels.
De videoinstallatie Lisette Ros: My Self, the (Unfamiliar) Roots is van 1 november t/m 30 november 2024 te zien in de 'Ontdek meer...' ruimte op de eerste verdieping van Museum Sophiahof.
Afbeelding
